8.2 Zorg zonder dwang
Mini Training Zorg Zonder Dwang
Hi, ik ben Tamira
Kynologisch Instructeur en gepassioneerd over cooperative care, oftewel, zorg in samenwerking. Allemaal door die oranje knapperd op de foto hierboven. Een aantal jaar geleden lukte het niet meer om haar nagels zelf te knippen en moesten we naar de trimster hiervoor. Dit ging een tijd redelijk oké tot het moment dat ze dreigde om de trimster te happen. Toen besloot ik; dit moet anders kunnen. En dat kon gelukkig! Door veel gespecialiseerde bijscholing te volgen, veel te oefenen en naar haar grenzen te luisteren draaide het om. We konden weer zelf haar nagels knippen en wat was dat fijn!
DE BASIS VOOR ZORGHANDELINGEN
Allereerst wat ontzettend leuk dat de korte online training over Zorg Zonder Dwang hebt gekeken. Zorg geven kan namelijk in samenwerking en hoeft niet met (veel) dwang te gebeuren. Hierin hebben we de 5 stappen besproken die je kan doorlopen voor elke zorghandeling + een oefening (de chin rest) die je je hond kan aanleren om zo zorg in samenwerking te kunnen gaan geven.
De 5 fases van elke zorghandeling
Voordat we aan de slag gaan met een zorghandeling bespreken we altijd deze 5 fases. Bij elke handeling doorloop je deze namelijk. Het kan zijn dat het er voor elke hond net wat anders uitziet, maar de principes zijn vrijwel hetzelfde. Als je deze fases doorloopt kan je in samenwerking vrijwel elke zorghandeling in samenwerking gaan geven.
Hieronder gaan we ze nog een keer doornemen.
MANAGEMENT
– Kan het anders?
– Speelt er pijn mee?
Kan het anders?
Voordat we gaan nadenken over hoe we de handeling zo goed mogelijk kunnen opbouwen is het handig om er eerst bij stil te staan of het anders kan. Wellicht is de handeling op de manier hoe het nu gaat niet een nodig.
Zo kan je de nagels kort houden door ze te knippen maar ook door je hond zelf zijn nagels te leren schrapen, een drempel te gebruiken of door vaker op hardere ondergronden te wandelen.
Wanneer je met materialen werkt voor een bepaalde handeling is het belangrijk om deze regelmatig te controleren. Is de nagelschaar nog scherp genoeg? Of knelt het tuigje ergens op zijn lichaam?
Met de juiste materialen en het juiste gebruik daarvan kan een handeling soms bijna als vanzelf weer een stuk makkelijker worden voor jou en je hond.
Speelt er pijn mee?
Vergeet daarbij ook niet te controleren of je hond iets fysieks heeft. Veel honden in begeleiding hebben fysieke problemen waardoor het aanraken op zichzelf al onprettig is. Ga langs bij de dierenarts of fysiotherapeut/osteopaat. Op https://www.nvfd.nl/ of https://www.icreo.com/nederlands/ kan je een fijne gecertificeerde professional vinden.
BASIS +CER
- Beloningen + markeersignaal
- Basis plek
- Moet VS Keuze situatie
Beloningen + markeersignaal
Wanneer we aan de slag gaan met het oefenen voor een zorghandeling is het belangrijk om de juiste voertjes of spel voor je hond te kiezen. Veel zorghandelingen zijn van nature niet fijn voor je hond dus dan wil je dat er iets leuks tegenover staat. Zorg ervoor dat dit beloningen zijn die niet té hoogwaardig zijn (je wilt dat ze nog steeds blijven nadenken en geen oogkleppen op krijgen) maar ook niet te laagwaardig (het moet wel nog heel leuk zijn!).
Het markeersignaal is een geluidje (bijvoorbeeld de clicker, het woordje Yes of letter X) die je kan maken zodra je hond iets doet wat je wilt. Op dat moment maak je het geluidje en geef je daarna een voertje. Zo leert dat je hond dat hij iets doet wat gevolgd wordt door iets wat hij wilt, de kans dat hij het dan vaker gaat doen is heel groot.
Basis plek + Moet VS Keuze situatie
Wanneer we trainen voor Zorg Zonder Dwang is ons doel om de zorg uiteindelijk in samenwerking te geven, ook op momenten wanneer het zou moeten. Helaas is dit niet altijd mogelijk. Soms ben je nog niet zover met je training (de ‘’niet moet situatie’’) of is het een té aversieve handeling.
Om zoveel mogelijk te voorkomen dat het vertrouwen wordt beschadigd is het handig om een ‘’moet’’ situatie op zulke momenten te gebruiken. Probeer deze twee situaties zoveel mogelijk van elkaar te laten verschillen.
Door een yoga mat neer te leggen voordat je de handeling gaat doen bij een niet-moet situatie is hiervoor een ideaal signaal. De yoga mat kan je leuk maken door er trucjes op te oefenen, een snuffelmat neer te leggen of wat voertjes erop te strooien wanneer je hem hebt uitgerold. Het is een fantastisch plekje waar je hond de keuze heeft om ja en nee te zeggen.
START EN STOP BUTTONS
- Wat is het?
- Chin rest
Wat is het?
Start- en Stopbuttons zorgen er voor dat je hond bepaald wanneer de handeling wel of niet gebeurd, hij is er in controle over. Het grote voordeel van controle geven aan je hond is dat ze weten dat er naar ze wordt geluisterd wanneer het te veel is, dit versterkt het vertrouwen en zorgt voor een echte samenwerking.
Wanneer je de Startbutton hebt aangeleerd ga je daarna heel langzaam de handeling toevoegen, dit doe je in zulke kleine stapjes dat je hond de oefening het -zo goed als- een leuk trucje gaat zien. Gekoppeld natuurlijk met lekkere voertjes!
Het kan zijn dat je toch een keer te snel gaat en je hond het niet fijn vindt, hij kan dan een stopbutton geven. Hieronder vallen lichaamssignalen zoals zijn lichaam wegdraaien, zijn staart naar beneden doen, zijn lichaam aanspannen of zijn oren naar achteren doen. Daarbij kan je ook een afgesproken Stopbutton aanleren, in dit geval is het van het krukje afstappen en zijn kin optillen, bij beide betekent dit dat je handeling stopt.
We proberen de Stop Buttons natuurlijk te voorkomen door onder de grenzen van je hond te blijven. Dus stel dat hij een keer stop zegt dan mag je hem gerust een beloning geven omdat hij mooi zijn grens aangeeft.
START BUTTON – CHIN REST
1) Houd je hand voor je hond net iets onder zijn kin, pak dan een voertje met je andere hand en begeleid je hond zijn hoofd met zijn kin op je hand met doekje, zodra hij kort je hand aanraakt met zijn kin = c/b
Geef hem na de click het voertje boven je hand zodat hij bij je hand blijft. Herhaal dit 5x met een voertje.
2) Houd je hand voor je hond en begeleid met je andere hand je hond zijn kin zonder voertje op je hand met doekje, zodra hij volledig zijn kin erop legt = c/b
Herhaal dit 5x zonder voertje.
3) Maak de handbeweging kleiner/minder opvallend, zodra hij zijn kin erop legt = c/b
Zodra hij zelf zijn kin op je hand met doekje legt = Start Button (SB)
4) Je hond legt zijn kin erop (SB) = c/b
5) SB + je beweegt je hand richting je hond zijn voorhoofd (10 cm er vanaf) = c/b
6) SB + je maakt 1 kleine strook over zijn voorhoofd = c/b
7) SB + je maakt een kleine strook vanaf zijn voorhoofd rondom zijn oog = c/b
8) SB + je maakt een kleine strook over zijn oor = c/b
9) SB + je tilt kort zijn lip op= c/b
10) SB + je breidt de stroken uit door ze langzamer te maken
Maak daarna de tijd wanneer je hem aanraakt wat langer per plek, wissel het af met verschillende soorten bewegingen (zoals optillen, stroken, zachtjes porren) en doe net alsof je hem aan het onderzoeken bent. Voor het bekijken van zijn gebit kan je zijn lip steeds wat langer optillen en ook steeds wat meer naar achteren toe.
AANDACHTSPUNTEN
- wissel het af met leuke oefeningen, herhaal het niet te vaak want het kan snel saai worden
- bied je hand / plek waar je het doekje op legt op de juiste hoogte aan voor je hond
- leg het doekje op een comfortabele ondergrond zodat zijn kin lekker ligt
- probeer te kijken of je je hond in sta positie kan houden (dit maakt het makkelijker om het tuigje dadelijk om te doen als je de chin rest hiervoor gaat gebruiken)
DESENSITISEREN & COUNTER CONDITIONEREN
- Lichaamszones, Tijdsduur en Intensiteit
- Handeling uitbreiden
LICHAAMZONES, TIJDSDUUR EN INTENSITEIT
Nadat je hond de startbutton kan (bijvoorbeeld de chin rest) kan je heel langzaam de handeling gaan toevoegen. Als voorbeeld neem ik het aanraken van het hoofd.
Dit kan je onder verdelen in 3 stukken:
1. Lichaamszones: de zones van je hond zijn lichaam die je kan indelen in kleuren. Groen = makkelijk aan te raken, Oranje = wat moeilijker en Rood = een no-go zone. Wanneer je je hond aanraakt begin je in een groene zone zodat het voor hem niet meteen heel aversief is, maar nog oké is. Gaat dit goed? Dan ga je langzaam naar de oranje zone toe bewegen en uiteindelijk naar de rode zone.
2. Tijdsduur: de tijd die je je hond aanraakt of bezig bent met een handeling. In het begin is deze nog vrij kort (1-10 sec) en uiteindelijk ga je deze (soms per seconde) opbouwen zodat je je hond langer kan aanraken.
3. Intensiteit: de ‘hevigheid’ van het aanraken of van de handeling. Wanneer je begint met aanraken begin je niet meteen met het trekken of plukken aan zijn vacht of meteen zijn tanden heel hard te poetsen. Je begint met het maken van zachte stroken over zijn vacht of zachtjes over zijn tanden heen te strijken zodat hij er aan went.
De bovenstaande criteria gecombineerd maakt het dat je kleine maar bewuste stapjes zet. De opbouw is het meest belangrijke van hoe je hond de handeling gaat ervaren. Ga hier dus ook zeker niet te snel in en neem waar nodig nog een klein tussenstapje.
Handeling uitbreiden
Wanneer je de handeling thuis in een veilige omgeving kan doen en je hond er oké mee is, kan je deze uitbreiden naar de dierenarts of trimster. Laat eventueel eerst je partner of vriend/vriendin het ook nog opbouwen zodat je hond leert dat dat ook oké is. Dit kan je op dezelfde manier doen zoals je het zelf ook hebt opgebouwd. Begin weer overnieuw maar vlieg er 10x sneller doorheen.
JE HOND BEPAALT HET TEMPO
Het kan heel verleidelijk zijn om snel grote stappen te nemen zodat je snel de handeling kan opbouwen. Probeer alsnog de stappen zo klein mogelijk te houden zodat je hond er aan went. Anders gaat je hond na een tijd toch een duidelijke stop geven en dat zou zonde zijn. Zoals je nu waarschijnlijk door hebt komt er meer bij kijken dan ‘’alleen’’ je hond de handeling aanleren, dus neem er je tijd voor. Juist werken aan die stevige voorbereidende basis kan het verschil maken en daar gaan we voor!
Als je tegen grotere problemen aan loopt met je hond over dit onderwerp dan kun je terecht bij www.zorgzonderdwang.com Of neem eens een kijkje bij @zorgzonderdwang op Instagram.
Liefs, Nadieh