6.1 Massage en palpatie

Stress, gedrag en massage

Stress geeft spanning in heel het lichaam en dat zet zich vast in patronen die lichamelijk tot uiting kunnen komen. Net als bij mensen hebben ook honden soms zwakke plek in het lichaam. Dat kan bijvoorbeeld: in de nek zijn, onderrug, heupen of bijvoorbeeld schouders. Elke keer als de hond dan stress ervaart wordt dat spanningspatroon geactiveerd. Bijvoorbeeld door de spieren aan te spannen krijgen ze last van de onderrug of door de buik in te trekken bij spannende situaties krijgen ze last van de bolling op de rug. Schikken ze, zijn ze bang of in de rats dan herhalen zich die patronen en kun je du lichamelijke klachten krijgen.

Door te masseren is het mogelijk om die visuele cirkel te doorbreken, door de spieren in beweging te brengen en ook het bindweefsel zal ook het gedrag gaan volgen en de emotionele gemoedstoestand. Het bied de hond: mentaal zowel als emotioneel en lichamelijk evenwicht. Wanneer je hond lekker in zijn vel komt te zitten zal deze ook lekker in zijn hoofd komen te zitten. Het doel van masseren is dat de hond zijn psychische conditie en/of de lichamelijke conditie gaat verbeteren of deze in balans te houden. Een lichaam wat goed voelt zorgt voor een hond die zich goed zal voelen.

Een hond die regelmatig bloot gesteld wordt aan stress/angst/spanning zal lichamelijk problemen kunnen krijgen. Denk eens aan leven in een druk huishouden, wandelen in een drukke woonwijk of mensen die langs je huis lopen enz. Bij regelmatige stress/angst/spanning ervaringen wordt de orthosympaticus te actief, deze activeert het coping mechanisme en de parasympatucus krijgt geen mogelijk om het lichaam te herstellen (hieronder meer uitleg hierover). Door de stress of spanning past de hond zijn houding aan, denk hierbij aan de lage ingetrokken houding die een hond aan kan nemen als hij wat onzeker is, zo ontstaat er spanning op de bekken, wervelkolom, nek en schouders. Maar ook fysiologische reactie zoals: trillen, Verharen van stress, strakke huid, spierspanning, bolle rug, zweetvoeten of borstelen. Dit kunnen allemaal uitleningen van spanning, stress of angst zijn. Signalen die vaak niet waargenomen worden. Een hond met stress kan zweet pootjes krijgen net als mensen zweet handen of voeten krijgen. Of Haar uitval, bij de dierenarts zie je dit het makkelijkste honden verliezen daar veel vacht door spanning. Bol staan, dus de buik ingetrokken en de rug hoger is ook spanning. Deze signalen herkennen veel mensen niet en daarom belangrijk om hier aandacht bij te houden. Zo kan iemand zeggen: Mijn hond kan echt goed alleen thuis blijven zie ik op de camera, en ondertussen wordt er niet gezien dat de hond zijn buit intrekt van de spanning van het alleen zijn. Of een hond lijkt oké te zijn maar je ziet overal toch natte pootafdrukken op de grond, Je hond zijn lichaam is dan stil aan het reageren en laat signalen van stress zien. Mensen hebben deze patronen vaak niet eens bij zichzelf door; buik ingetrokken tijdens een gesprek of bol staat van de spanning.

Langdurige stress zal voor verandering in de houding van de hond zorgen. Het lichaam kan dan allerlei problemen krijgen zoals onder andere een verstoord immuunsysteem, niet meer goed met prikkels om kunnen gaan, maag/darm problemen of problemen met hormonen. Denk maar eens aan honden of misschien herken je het bij jouw hond wel die slecht eten of hyperactief zijn, hier kan dus spanning achter zitten. Ook verstoort stress het zenuwstelsel van je hond. Het willekeurig zenuwstelsel, deze gaat over de bewuste aansturing van bijvoorbeeld spieren en het onwillekeurig zenuwstelsel, deze werkt zonder dat we dit door hebben, denk hierbij aan hormonen en organen. Massage kan één van de stappen zijn om je hond weer in balans te brengen of te houden. Het bevordert onder andere de doorbloeding, lymfe, zenuwstelsel, organen, spieren en gewrichten, verhoogt ook de concentratie. Hierdoor kan lichamelijke vervuiling, spanning en pijn afnemen maar dus ook beter kunnen leren. Het zorgt voor meer bewustwording van het lijf. Ook zorgt het voor meer balans in het verwerken bij prikkels, naast goede slaap is massage dus geweldig om een beter leven te hebben op dagelijkse basis. In onze moderne samenleving hebben we namelijk allemaal last van spanningen, we staan heel de dag aan en er zijn altijd omgevingsfactoren waar we last van kunnen hebben.

Het is wetenschappelijk bewezen door Falconer en Neville dat na 1-5 minuten masseren de hormonen oxytocine en prolactine aan gemaakt worden, deze hormonen zorgen voor verzorgende gevoelens, rustig en vredig gevoel. En neurotransmitter endorfine wordt aangemaakt, deze werkt pijnstillend en geeft een gelukkig en vredig gevoel. Na 15 – 30 minuten gaat de hartslag omlaag en cortisol neemt af. Cortisol wordt versterkt afgegeven bij stress en onderdrukt het immuunsysteem, dit stress hormoon heeft tijd nodig om weer uit het lichaam te zakken. Masseren helpt je hond hier dus echt prachtig bij, jou ook trouwens. Weet je nog, honden zijn onze spiegels.

In stressvolle periodes kan masseren verlichting bieden, lichamelijk en dus ook geestelijk. Je kan je de hier onder genoemde technieken eigen maken en in zetten wanneer nodig om je hond te kalmeren en om dagelijks iets voor je hond te kunnen doen om zijn leven meer mindfull te maken en hem gezond te houden, fysiek en mentaal. Denk ook eens aan een hond die stress ervaart bij onweer, de dierenarts of zojuist een vervelde ervaring buiten heeft gehad, dan kan je deze oefeningen inzetten om meer rust te creëren en het zal je hond direct helpen kalmeren. Of pas het dagelijks toe om je hond te helpen om gaan met bepaalde prikkels, tijdens bezoek of buiten, merk je spanning dan kun je lekker masseren voor een korte tijd en je zult de spanning af zien vloeien. Je werkt zo ook aan de band die jullie hebben. Masseren activeert het Care-systeem van Panksepp, dit is een systeem dat wetenschappelijk onderbouwt is en voor rust zorgt. Massage is dus bewezen effectief.

Voorbeeld: Nova is onrustig bij bezoek, ik vraag haar kalm bij me masseer rustig haar lichaam. Ze begint dan te zakken in spanning en zakt steeds meer in haar lichaam. Spanning neemt af, hartslag gaat naar beneden en fijne hormonen worden aangemaakt en de stress-emmer zakt weer. Om het af te maken geef ik haar een botje en ze pakt lekker haar rust terwijl het bezoek er is. Ik doe dit moeiteloos en heel kalm en ontspannen. Ik help haar en zij weet dat.

Voorbeeld: Sir James is heel snel gespannen als er afwijkende dingen buiten gebeuren, een fietser uit het niets, grote honden die veel te hard op ons afkomen lopen in een rechte lijn of vrachtwagens die hard langs razen. Zijn emmer loopt vol en om trigger stacking te voorkomen zak ik wel eens even door mijn knieën en nodig hem uit bij me te komen, als hij komt dan masseer ik zachtjes. Je ziet hem weer herstellen en hij zakt weer in zijn lijf. Nog even en paar voertjes zoeken met feestje en James is weer klaar, schudt de spanning af en we kunnen weer gewoon genieten van onze heerlijke wandeling.

Voorbeeld: Je zit bij de dierenarts en je hond vindt het erg spannend. Is aan het piepen van spanning en ervaart onrust. Dit is een goed moment om de kalme massage in te zetten en de spanning te helpen reguleren.

Voorbeeld: je hond is vreeslijk geschrokken of kan geen rust vinden. Je zet een ontspannen muziekje op, pakt je rust op mat matje, oblietje of auraspray erbij en zet de massage in op het matje. Spanning zal spoedig afnemen en stresshormonen zullen zakken. Er komt weer rust in het lichaam en brein.

Voorbeeld: Je hond wordt een dagje ouder of is aan het groeien en heeft last van zijn lichaam, massage helpt dan beter voelen in zijn eigen lichaam en je steunt je hond op een makkelijke en fijne manier. De kwaliteit van dag tot dag zal beter zijn en je hond geniet meer van elke dag met minder spanning.

Voorbeeld: Je wil rust inlassen voor mindfulness, je zet kaarsjes aan in huis, rustige muziek, olie of spray en masseert je hond. Even een lekker momentje om samen contact te maken en in verbinding te komen. Samen in het hier en nu contact maken op zielsniveau. Dit versterkt jullie band en maakt jullie beide heel ontspannen. Met je hond connecten is voor jou als mens ook heel aardend en kalmerend.

Voor je gaat beginnen:
Voor je met masseren gaat beginnen is het handig om eerst even bij jezelf in te checken of je nu zelf ook wel in een ontspannen staat ben en je dus ook lekker op je gemak de tijd kan nemen om aan de slag te gaan. Aard jezelf eerst even goed door rechtop te gaan staan en haal 5x langzaam en diep adem in en uit. Dan stel je jezelf voor dat er wortels uit je voeten schieten die contact maken met het midden van de aarde. Als je dit visualiseert dan stel je jezelf voor dat er heerlijke frisse en schonen energie vanuit de aarde heel je lichaam instroomt en alles schoonspoelt. Dan alles dat je niet meer dient gaat zo via je lichaam naar moederaarde waar zij het zal helen. Dan stel je jezelf voor dat er een bloem op je hartgebied opengaat en je liefdevolle energie mag ontvangen en door mag gaan geven met de massage aan je hond. Als je dit van tevoren doet dan begin je lekker fris en daar hebben jij en je hond baat bij.

Leg een matje neer waar je jouw hond uit kan nodigen om heen te gaan, staan of liggen. Zo is het voor je hond ook prettig maar het mag uiteraard ook op een andere plek naar keuze die je hond fijn vindt. Zolang je hond maar toestemming geeft voor de aanraking. Zet lekker ontspannende muziek op en kies een fijne olie voor in de diffuser of op een stofje of geursteentje. Je kan ook een auraspay inzetten. Nu heb je een heerlijk fijne sfeer gemaakt. Het kan ook zonder en komt je hond lekker bij je liggen en kun je zo masseren dan is dat ook goed, je kan het zo spontaan afwisselen met echt bewust tijd maken. In het boek: The Spiritual dog mom kun je fijnen oliën en hun werking vinden en ook van edelstenen die je bij de massage neer kan leggen.

Wanneer niet masseren
Dit is heel belangrijk om goed te overwegen. Je hond dient namelijk gezond te zijn wanneer je deze zelf masseert. Zijn er gezondheidsklachten laat je dan altijd doorverwijzen naar een osteopaat of professionele masseur voor honden. Even inchecken en dan weet je of je mag en kan masseren, vaak is het geen probleem maar dan weet je in ieder geval hoe of wat. Bij HD bijvoorbeeld is massage een must maar je moet wel even weten waar het fijn is en geen pijn doet. Massage maakt het leven beter en fijner ook bij één van deze aandoeningen maar je wil wel goed starten, jij bij deze dingen is massage fijn. Je gaat zelf niet masseren zonder eerst advies in te winnen wanneer er spraken is van:

koorts, infectie en ontstekingen
Hernia
Kanker
Na vaccinatie -> je mag niet na vaccinatie masseren
Gebruik van medicatie
Ernstige problemen met organen
Trauma: blessure, verrekking, wonden, kneuzing en botbreuken
ED (elleboog dysplasie) en HD (heup dysplasie)
Artrose of patella luxatie
Epilepsie en allergieën
Overgewicht, ondergewicht of ondervoeding en verwaarlozing
Overspanning

Kort uitleg over het zenuwstelsel
Je hebt het willekeurig zenuwstelsel, de functie hiervan is het ontvangen en verwerken van prikkels door de zintuigen van de hond. De houding die deze aanneemt, beweging en voortplanting.

Centrale zenuwstelsel (CZS) –> hersenen en ruggenmerg.
Perifere zenuwstelsel (PZS) –> alles dat vanuit de wervelkolom uittreedt tot in de puntjes van het hele lichaam.
En dan heb je het onwillekeurige zenuwstelsel, de functies hiervan zijn: Stofwisseling, ademhaling, uitscheiding, warmtehuishouding, vervoer van voedingstoffen en afvalproducten, aansturen hormoonklieren en neurotransmitters.
Orthosympatisch zenuwstelsel: Borst en lendenen, borstwervel 1 tot heiligbeenwervel 2, systeem van actie: activeert bij het coping- mechanisme.
Parasympatisch zenuwstelsel: Hersenstam en sacrum, systeem van rust: herstel na inspanning, ziektes, stress en eten.

Stress check door uitgebreide palpatie:

Wat: Aftasten van het lichaam

oel naar temperatuur verschillen
Voel de spieren en hun spanning
Voel en bekijk de huid/vacht

Het eerste contact met je hond
Laat de hond altijd zelf naar jou toe komen, komt de hond niet meteen geef het wat tijd want je wil dit absoluut niet forceren. De hond mag nee zeggen ten aller tijden. komt de hond naar je toe biedt dan de buitenkant van je hand aan om te laten besnuffelen. Dan maak je voorzichtig contact met die buitenzijden van je hand bij het hoofd, nek of schouders. Ondersteun met je andere hand op de borst of de buik. Let ondertussen altijd goed op de kalmerende signalen zoals: uitschudden heel of half, Gappen, Hijgen, zuchten, diep ademen, lip likken enz. Eén signaal op zich zegt nog niet zoveel maar kijk naar het totaal plaatje. Vertoont de hond stress dan stop je er direct mee. Merk je dat je hond oké is dan ga je kalm en rustig door.

Temperatuurverschillen voelen
Trek zachte lengte stroken met de binnenkant van je hand in de richting van de haargroei mee, dus met de vacht mee. Je werk vanaf het hoofd naar de staart en van de rug naar de buik en dan de schouders/heupen naar de poten. Als de hond het accepteert kun je het met twee handen tegelijk proberen. Dit is voor veel honden spannender dus tast dit voorzichtig af en let goed op kalmerende signalen. Hoe vaker je deze oefeningen je doet hoe meer je hond het verstouwt en hoe fijner en makkelijker het zal gaan. Het moet ook voor je hond even duidelijk worden wat nu de bedoeling is. Plekken waar meer warmte is kan een indicatie zijn van iets wat er onder de oppervlakte afspeelt, blessure of ontsteking bijvoorbeeld. Of spanning, deze kun je voelen aan het hoofdje en oortjes bijvoorbeeld.

Meten van huid en spierspanning
Leg voorzichtig je hand over de wervelkolom, de duim aan de ene kant en je vingers aan de andere kant. Je beweegt je duim en je vingers zachtjes naar elkaar toe en voelt of je spanning waar kunt nemen. Je werk vanaf het schedel naar de staartaanzet. Leg twee handen in de oksels en strijk heel zachtjes omhoog en voel of je spierspanning kun waarnemen. Doe vervolgens hetzelfde bij de liezen. Doe dit allemaal heel zachtjes, je knijpt niet in de huid maar doet dit met zachte stroken. Hoe meer ontspannen je hond is hoe losser het vel is. Bij honden met klachten aan het lijf kun je dus ook spanning waarnemen en dit geeft je dus een indicatie hoe het er voor staat met je hond.

Je kan dit al eens oefenen voor en na een wandeling, voor en na bezoek enz. Wat voel je voor verschil in het lichaam, voel je de spanning opgebouwd? Alles wat je voelt geeft je informatie, schrijf het op en houdt het bij in je dagboek. Je leert zo je hond echt goed kennen.

Andere aandachtspunten
Controleer de conditie van de vacht, let hierbij op: verkleuring, schilfers, droge plekken, linker en rechter verschillen en Verschil in vachtstructuur. Hoe is de kleur van de slijmvliezen/bek. Lichtroze is gemiddeld en rood slijmvliezen of een dikke tong duidt op spanning. (Tong/tandvlees/ogen) De lengte van de teennagels geeft je informatie over de houding van het lopen, heeft de hond ongemak dan kan die een kant vermijden of compenseren met een voor/achterkant en dat zie je dus terug in de nagels hoe ze slijten. Als links de nagels bijvoorbeeld heel kort zijn en rechts langer dan is dit een aandachtspunt. Voel bultjes/wratjes na, zijn ze hard of bewegen ze mee, kan het een vetbult zijn of een tumor die aan het groeien is. Staat de vacht anders op bepaalde plekken: Steekt het ergens uit/groeit het de andere kan op/ander structuur op bepaalde plekken. Dit kan een indicatie zijn dat er onder die plek iets aan de hand in, in de botten/spieren/weefsel.

Maak elk half jaar een foto van elke kant van je hond: Voor/zei/achterkant op eenzelfde plek en zie zo door de jaren heen wat er veranderd en waar aandachtspunten zijn. Dit is meer voor mooi te onderhouden maar niet om te voorkomen dat je hond ouder wordt. Honden kijken niet zo naar ouder worden als de meeste mensen dat doen bij hun dier. Ze vinden het zielig of sneu, moeilijk voor zichzelf. Maar dieren zijn natuur en vinden oud worden niet erg, het hoort erbij. Masseren is er om het zo comfortabel mogelijk te houden met respect voor de natuurlijke loop van een leven. Als wij er heel erg over in zitten maken we het onze dieren vaak lastig. Tuurlijk is het normaal dat we zo lang mogelijk van ze willen genieten maar projecteer niet je eigen angst op je dier, dat helpt ze niet.

Hondenmassage – Leer aandachtspunten herkennen met de rugpalpatie – YouTube

Zachte massage van de wervelkolom
Deze techniek is goed voor de kalmering van het zenuwstelsel, dus hoe je hond zich voelt, het helpt spanning afvloeien en het is heel goed voor onderhoud van de rug. Je doet dit alleen zelf bij je hond als deze gezond is, heeft je hond bijvoorbeeld spondilose ga dan eerst langs je osteopaat en laat je adviseren. Mijn Nova heeft spondilose en geniet heel erg van haar dagelijkse massage en komt hem zelfs halen als ze mijn hulp nodig heeft.

Werk met de vingertoppen in een zachte cirkelende strijkende beweging vanaf de nek naar de staart langs de wervelkolom. Let op dat je niet op de kolom zelf werkt, er dus langs. Je maakt zachtjes roterende bewegingen met een heel klein beetje druk, echt heel zachtjes structureel en soepel. Je mag de huid wat meeneem. Werk lokaal met een aantal cirkel strijkingen en verbindt daarna met de vlakke binnenzijde van je hand. Na van loop van tijd kun je de druk nog altijd iets opvoeren. Je begint hierbij vanaf de nek en de schouders en werkt langzaam naar de achterhand. Als de hond het toe zou laten kun je met twee handen werken maar je start altijd met één hand.

Zachte druk stimuleert ook lymfeafvoer en de bloedcirculatie en heeft invloed op het volledige zenuwstelsel en spieren. Ook verhoogt deze manier het lichaamsbewustzijn, net als je kan oefenen met de balans oefeningen is dit dus ook een heel goede manier om je hond meer bewust van zijn lijf te maken. Het is heel aardend en helpt je hond meer zelfvertrouwen te krijgen. Let goed op het gebied bij de schedelaanzet, als je voelt dat de spieren daar gespannen zijn moet je daar absoluut niet stevig op gaan werken want je hond kan hier heel misselijk van worden, diarree krijgen of duizelig worden. Let goed op de reactie van de hond en de kalmerende signalen die deze afgeeft. Merk je met het opschuiven van een plekje dat de hond hier op reageert ga dan niet door en ga verder naar een ander plekje langs de kolom waar de hond het wel prettig vindt. Blijft het gevoelig dan kan ik je doorverwijzen naar een specialist. Dit kan een indicatie zijn dat er iets niet lekker zit in het lichaam en je een osteopaat nodig heeft. Je kan zelf zien waar blokkades zitten als de huid trekt, de vacht trekt dan samen -> Spant samen en laat los, je zult het meteen herkennen. Wees zachtjes op die plekken en maak het rustig wat los als de hond dit fijn vindt.

Bewuste aanraking met Harkengriff en vlakke hand
Deze techniek is een combinatie tussen strijking met de vlakke binnenzijde van de hand en de harkenfriff. Deze is zowel bij een staande en liggende hond uit te voeren. Je maakt een harkje van je hand en je geeft een lichte druk op de vingertoppen van de borst richting de rug met dit harkje en dan weer terug met een vlakke open hand van de rug naar de borst met een lengte strijk. Op deze manier leg je de haren weer terug en geef je het lichaam van de hond de kans om de prikkel van de harkenfriff te verwerken. Werk zo rustig van de borst naar de buik naar de rug tot aan de bekken. Als de hond het prettig vindt zou je de druk iets kunnen verhogen. Ook hierbij is het weer belangrijk dat je goed op de signalen van de hond let, wanneer je merkt dat de hond het niet fijn vindt laat hem dan gaan. Blijf weg op plekken waar deze reageert.

Oren masseren:
Dit is een heerlijke manier waarin je de oor aanhechting, dus rondom de oren masseert. Je kan ook het voorhoofd fijn meenemen en dit helpt je hond direct te kalmeren en te zakken in de stress-emmer. Maak zachte cirkelende bewegingen aan de oor aanhechting. Vaak vinden honden het ook heel rustgevend als je zachtjes tussen ogen vanaf de snuit omhoog strijkt. Heel zachtjes kun je ook eens de oren zelf strijken naar de puntjes toe. Voel hierin aan wat je hond lekker en prettig vindt. Dit is een fijne manier van zachte aanraking als ze lekker bij je liggen, dan vertrekken ze zo naar dromenland.

Heel veel plezier met deze fijne oefeningen en het lijf van je hond nog veel beter te leren kennen en begrijpen. Dit geeft je veel mooie verdieping en het zal je band nog sterker maken.

Judith Hofman van Kynomassage heeft voor mij de wereld van massage en zachte aanraking geopend. Ze heeft mij tijdens fijne lessen veel geleerd over massages en palperen. Voor mij is dit een belangrijke toevoeging geweest in het goed leren voelen van het lichaam. Ze heeft een fijne opleiding en cursussen voor iedereen die meer wil weten en leren over dit mooie onderwerp.